Giao dịch hàng hóa là một trong những hình thức mua bán hoặc đầu tư tài chính phổ biến trên thế giới, cho phép các nhà đầu tư mua và bán các sản phẩm hàng hóa như nông sản, kim loại, năng lượng và nguyên liệu công nghiệp trên các sàn giao dịch. Thị trường này không chỉ giúp hình thành giá cả hàng hóa minh bạch mà còn mang đến cơ hội sinh lời lớn nhờ vào sự biến động giá.
Tổng quan về giao dịch hàng hóa
Giao dịch hàng hóa là gì?
Giao dịch hàng hóa là việc mua bán hàng hóa thực tế như nông sản, kim loại, năng lượng nhằm phục vụ sản xuất, tiêu dùng hoặc thương mại. Giao dịch này có sự chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa và thường diễn ra trực tiếp hoặc qua các sàn giao dịch vật lý. Rủi ro chủ yếu đến từ biến động giá cả, chi phí lưu kho và vận chuyển.
Giao dịch hàng hóa phái sinh là gì?
Giao dịch hàng hóa phái sinh là mua bán hợp đồng phái sinh dựa trên hàng hóa mà không cần sở hữu hàng hóa thực. Mục đích chính là phòng ngừa rủi ro giá hoặc đầu cơ kiếm lời. Các công cụ phổ biến gồm hợp đồng kỳ hạn, quyền chọn, giao dịch trên sàn phái sinh. Rủi ro gồm biến động giá, đòn bẩy tài chính và thanh khoản.
Lịch sử thị trường giao dịch hàng hóa
Thị trường giao dịch hàng hóa có lịch sử lâu đời, bắt nguồn từ thời cổ đại khi con người trao đổi hàng hóa theo hình thức barter (hàng đổi hàng). Đến thế kỷ 17, các trung tâm giao dịch hàng hóa hình thành ở châu Âu và Nhật Bản.
Năm 1848, Sàn giao dịch Chicago Board of Trade (CBOT) ra đời, đặt nền móng cho giao dịch hàng hóa hiện đại. Đến thế kỷ 20, các sàn lớn như CME, ICE phát triển, mở rộng giao dịch phái sinh. Hiện nay, giao dịch hàng hóa phái sinh là công cụ quan trọng để phòng ngừa rủi ro và đầu cơ.
Các sàn giao dịch hàng hóa lớn trên thế giới
CME Group
-
CME Group là sàn giao dịch hàng hóa phái sinh lớn nhất thế giới, có trụ sở tại Chicago, Mỹ.
-
Được thành lập từ năm 1898, CME Group hiện bao gồm ba sàn giao dịch khác là CBOT (giao dịch nông sản), NYMEX (giao dịch năng lượng) và COMEX (giao dịch kim loại).
-
CME Group có tính thanh khoản cao và ảnh hưởng lớn đến thị trường hàng hóa toàn cầu.
Intercontinental Exchange (ICE)
-
Intercontinental Exchange (ICE) là sàn giao dịch hàng hóa và tài chính có trụ sở tại Mỹ, được thành lập năm 2000 và hiện tại đã mở rộng ra toàn cầu với nhiều trụ sở ở Anh, EU, Singapore,...
-
ICE nổi bật với giao dịch hợp đồng tương lai dầu thô Brent, khí đốt tự nhiên, cà phê, đường, bông, cacao và các sản phẩm tài chính như lãi suất, chứng khoán.
Tokyo Commodity Exchange (TOCOM)
Tokyo Commodity Exchange (TOCOM) là sàn giao dịch hàng hóa lớn nhất Nhật Bản, chuyên về dầu thô, cao su, kim loại quý (vàng, bạc, bạch kim) và các sản phẩm nông sản. Thành lập năm 1984, TOCOM phục vụ nhu cầu phòng ngừa rủi ro và đầu cơ của các doanh nghiệp Nhật Bản cũng như nhà đầu tư quốc tế.
Đọc thêm 7 sàn giao dịch hàng hóa quốc tế lớn nhất trên thế giới
Phân loại các loại hợp đồng phái sinh
Hợp đồng phái sinh là một công cụ tài chính có giá trị phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở như hàng hóa, cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất hoặc tiền tệ. Hợp đồng này được sử dụng để phòng ngừa rủi ro hoặc đầu cơ kiếm lợi nhuận từ biến động giá.
Có 4 loại hợp đồng phái sinh phổ biến trên thị trường, bao gồm:
Hợp đồng tương lai (Futures)
Hợp đồng tương lai là phiên bản chuẩn hóa của hợp đồng kỳ hạn, được giao dịch trên sàn với quy định rõ ràng về khối lượng, ngày đáo hạn, và phương thức thanh toán. Hợp đồng này giúp giảm rủi ro đối tác nhờ cơ chế ký quỹ và thanh toán bù trừ. Nhà đầu tư có thể đóng vị thế trước ngày đáo hạn để chốt lời hoặc cắt lỗ.
Hợp đồng kỳ hạn (Forwards)
Hợp đồng kỳ hạn là thỏa thuận mua hoặc bán một tài sản vào một ngày xác định trong tương lai với mức giá được thỏa thuận trước. Loại hợp đồng này thường được giao dịch tự do (OTC - Over The Counter) giữa hai bên mà không qua sàn giao dịch. Do không có sự chuẩn hóa và thanh toán bù trừ, hợp đồng kỳ hạn có rủi ro đối tác cao.
Hợp đồng quyền chọn (Options)
Hợp đồng quyền chọn cho phép người mua có quyền (nhưng không bắt buộc) mua (quyền chọn mua - Call Option) hoặc bán (quyền chọn bán - Put Option) tài sản với mức giá xác định trước vào hoặc trước một ngày nhất định. Người mua trả một khoản phí (premium) để sở hữu quyền này, giúp kiểm soát rủi ro trong khi vẫn có tiềm năng lợi nhuận.
Hợp đồng hoán đổi (Swaps)
Hợp đồng hoán đổi là thỏa thuận giữa hai bên để trao đổi dòng tiền hoặc lãi suất theo một cơ chế nhất định trong một khoảng thời gian. Phổ biến nhất là hoán đổi lãi suất (Interest Rate Swap) và hoán đổi tiền tệ (Currency Swap), thường được sử dụng trong tài chính doanh nghiệp để quản lý rủi ro biến động lãi suất hoặc tỷ giá.
Các nhóm hàng hóa được giao dịch tại Việt Nam
Tại thị trường Việt Nam, thông qua Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV) và các công ty kinh doanh thành viên, các nhà đầu tư cá nhân hoặc tổ chức có thể giao dịch hợp đồng tương lai hoặc quyền chọn với các loại hàng hóa thuộc ba nhóm kim loại, nông sản và nguyên liệu công nghiệp, được niêm yết trên các sàn giao dịch lớn trên thế giới.
-
Nhóm hàng hóa kim loại: bao gồm các kim loại quý (bạch kim, bạc) và các kim loại cơ bản (đồng, quặng sắt, nhôm,...)
-
Nhóm hàng hóa nông sản: bao gồm các hạt ngũ cốc (lúa mì, ngô) và các sản phẩm từ hạt có dầu (đậu tương, dầu đậu tương, khô đậu tương)
-
Nhóm hàng hóa nguyên liệu công nghiệp: bao gồm cà phê, cao su, cacao, đường và bông
-
Ngoài ra, trước đây, các nhà đầu tư tại thị trường Việt Nam cũng được cho phép giao dịch các mặt hàng thuộc nhóm năng lượng như dầu thô, xăng pha chế, khí tự nhiên,... Đây là mặt hàng có nhu cầu giao dịch lớn tại Việt Nam với thanh khoản cao. Tuy nhiên, mặt hàng này đã ngừng giao dịch kể từ tháng 05/2024.
Các yếu tố ảnh hưởng đến giá hàng hóa trên thị trường phái sinh
Cung và cầu
-
Nguồn cung: Sản lượng hàng hóa bị ảnh hưởng bởi thời tiết, thiên tai, chiến tranh, chính sách sản xuất. Ví dụ, hạn hán làm giảm sản lượng lúa mì, đẩy giá tăng.
-
Nhu cầu tiêu thụ: Phụ thuộc vào dân số, xu hướng tiêu dùng, ngành công nghiệp. Ví dụ, nhu cầu dầu thô tăng khi nền kinh tế phát triển.
Chính sách kinh tế và địa chính trị
-
Chính sách tiền tệ: Quyết định lãi suất của Fed có thể ảnh hưởng đến giá hàng hóa do tác động đến đồng USD. USD mạnh thường khiến giá hàng hóa giảm và ngược lại.
-
Chính sách thương mại: Thuế quan, hạn chế xuất nhập khẩu có thể làm thay đổi dòng chảy hàng hóa và giá cả.
-
Xung đột địa chính trị: Căng thẳng tại khu vực sản xuất lớn (ví dụ: chiến tranh Nga - Ukraine) có thể làm gián đoạn nguồn cung và đẩy giá lên cao.
Chi phí sản xuất và vận chuyển
-
Chi phí nguyên liệu: Giá phân bón, nhiên liệu, lao động tác động trực tiếp đến chi phí sản xuất hàng hóa nông nghiệp, kim loại, năng lượng.
-
Chi phí vận chuyển: Tắc nghẽn kênh đào hoặc giá cước vận tải tăng có thể khiến giá hàng hóa biến động mạnh.
Yếu tố tài chính
-
Tỷ giá hối đoái: Hàng hóa thường được định giá bằng USD, nên biến động tỷ giá có thể làm thay đổi giá hàng hóa khi quy đổi sang các đồng tiền khác.
-
Dòng tiền đầu tư: Sự tham gia của các quỹ đầu tư lớn vào hợp đồng phái sinh có thể làm giá biến động mạnh trong ngắn hạn.
Tâm lý thị trường và đầu cơ
-
Tin tức và báo cáo thị trường: Các báo cáo của USDA, OPEC, hoặc dự báo thời tiết có thể ảnh hưởng lớn đến tâm lý nhà đầu tư.
-
Hoạt động đầu cơ: Nhà đầu tư mua bán hợp đồng phái sinh nhằm kiếm lời từ biến động giá có thể gây ra những biến động mạnh, đặc biệt trong các giai đoạn có tin tức quan trọng.
Lợi ích và rủi ro khi tham gia đầu tư hàng hóa phái sinh
Lợi ích khi đầu tư hàng hóa phái sinh
-
Phòng ngừa rủi ro giá cả: Hợp đồng phái sinh giúp doanh nghiệp và nhà sản xuất bảo vệ trước biến động giá hàng hóa. Ví dụ, một nhà sản xuất bánh mì có thể sử dụng hợp đồng tương lai lúa mì để cố định giá nguyên liệu, tránh rủi ro tăng giá.
-
Cơ hội kiếm lợi nhuận từ biến động giá: Nhà đầu tư có thể kiếm lợi nhuận từ cả xu hướng tăng và giảm của giá hàng hóa bằng cách mua (long) hoặc bán (short) hợp đồng tương lai. Điều này giúp tối ưu hóa lợi nhuận ngay cả khi thị trường suy giảm.
-
Đòn bẩy tài chính cao: Giao dịch phái sinh yêu cầu ký quỹ thấp hơn so với giá trị hợp đồng, giúp nhà đầu tư có thể kiểm soát khối lượng giao dịch lớn với số vốn nhỏ, tối đa hóa lợi nhuận. Tuy nhiên, điều này cũng đi kèm rủi ro cao.
-
Thanh khoản cao, dễ dàng giao dịch: Các sàn giao dịch hàng hóa lớn như CME, ICE, TOCOM cung cấp thị trường có tính thanh khoản cao, giúp nhà đầu tư dễ dàng mở hoặc đóng vị thế mà không gặp khó khăn trong khớp lệnh.
-
Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Hàng hóa phái sinh có mối tương quan thấp với chứng khoán và trái phiếu, giúp nhà đầu tư giảm rủi ro khi thị trường tài chính biến động, đặc biệt trong thời kỳ lạm phát cao.
Các rủi ro khi tham gia thị trường hàng hóa phái sinh
-
Rủi ro biến động giá: Giá hàng hóa có thể thay đổi nhanh chóng do cung – cầu, thời tiết, chính sách kinh tế hoặc sự kiện bất ngờ như chiến tranh, thiên tai. Nếu dự đoán sai xu hướng, nhà đầu tư có thể chịu lỗ lớn.
-
Rủi ro đòn bẩy tài chính: Giao dịch phái sinh sử dụng ký quỹ, nghĩa là nhà đầu tư chỉ cần một phần vốn nhỏ để kiểm soát hợp đồng lớn. Tuy nhiên, nếu giá biến động mạnh theo hướng bất lợi, khoản lỗ có thể vượt quá vốn đầu tư ban đầu.
-
Rủi ro thanh khoản: Một số hợp đồng phái sinh có tính thanh khoản thấp, khiến nhà đầu tư khó đóng vị thế đúng thời điểm hoặc phải chấp nhận mức giá kém lợi thế.
-
Rủi ro pháp lý và chính sách: Các quy định về giao dịch hàng hóa phái sinh có thể thay đổi theo chính sách của chính phủ, ảnh hưởng đến khả năng giao dịch hoặc chi phí đầu tư.
-
Rủi ro tâm lý và thiếu kinh nghiệm: Nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm dễ bị ảnh hưởng bởi tâm lý thị trường, dẫn đến quyết định sai lầm như mua đuổi theo giá cao hoặc hoảng loạn cắt lỗ khi giá giảm.
Các bước giao dịch hàng hóa phái sinh tại Việt Nam
Bước 1: Tìm hiểu thị trường và lựa chọn sản phẩm giao dịch
Trước khi tham gia, nhà đầu tư cần nghiên cứu về thị trường hàng hóa phái sinh, bao gồm:
-
Các nhóm hàng hóa giao dịch tại MXV: nông sản (ngô, đậu tương, lúa mì,...); kim loại (bạch kim, bạc, đồng, quặng sắt…); nguyên liệu công nghiệp (cà phê, cao su, bông,...)
-
Cách thức giao dịch, khối lượng hợp đồng, ký quỹ, biến động giá, thời gian giao dịch,...
-
Phân tích thị trường dựa trên phân tích cơ bản (tin tức, cung cầu, chính sách…) và phân tích kỹ thuật (biểu đồ giá, chỉ báo…).
Bước 2: Mở tài khoản giao dịch
-
Lựa chọn công ty môi giới giao dịch hàng hóa uy tín, là thành viên kinh doanh thuộc sự quản lý của Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam.
-
Ký hợp đồng mở tài khoản và hoàn tất thủ tục định danh điện tử (eKYC).
Bước 3: Nộp tiền ký quỹ
-
Nhà đầu tư cần nạp tiền ký quỹ để đảm bảo khả năng thực hiện hợp đồng.
-
Mức ký quỹ phụ thuộc vào từng loại hàng hóa, thường từ 5% - 15% giá trị hợp đồng.
-
Tại Việt Nam, mức ký quỹ với từng hợp đồng hàng hóa thường được MXV quy định bằng 120% mức ký quỹ tại các sàn giao dịch hàng hóa nước ngoài liên thông. Bên cạnh đó, mức ký quỹ thường được thay đổi thường xuyên do thay đổi về tỷ giá ngoại hối và các yếu tố môi trường.
Bước 4: Đặt lệnh giao dịch
Sau khi mở tài khoản và nộp tiền ký quỹ tại công ty môi giới hàng hóa, nhà đầu tư có thể thực hiện lệnh trên nền tảng CQG hoặc giao dịch thử bằng tài khoản CQG demo để làm quen với thị trường và thử nghiệm chiến lược đầu tư. Đây là nền tảng giao dịch tài chính nói chung và giao dịch hàng hóa nói riêng được sử dụng phổ biến trên thế giới. Tại Việt Nam, thao tác giao dịch hàng hóa sẽ được thực hiện đồng bộ qua nền tảng này.
Các loại lệnh phổ biến trên nền tảng CQG:
-
Lệnh giới hạn (Limit Order): Mua/bán ở mức giá mong muốn.
-
Lệnh thị trường (Market Order): Khớp ngay với giá thị trường hiện tại.
-
Lệnh dừng lỗ (Stop-loss Order): Đóng vị thế khi giá đạt mức lỗ nhất định.
Bước 5: Quản lý rủi ro và theo dõi thị trường
-
Theo dõi giá và số dư ký quỹ: Tránh bị gọi ký quỹ hoặc cháy tài khoản do giá biến động mạnh.
-
Đặt lệnh cắt lỗ (Stop-loss) và chốt lời (Take-profit) để kiểm soát rủi ro.
-
Cập nhật tin tức thị trường: Báo cáo USDA, chính sách Fed, thời tiết, địa chính trị…
Bước 6: Đóng vị thế và tất toán hợp đồng
-
Nhà đầu tư thoát vị thế (bán ra nếu đang giữ vị thế mua hoặc mua bù nếu đang ở vị thế bán khống) trước ngày giao dịch cuối cùng theo quy định của Sở giao dịch Hàng hóa Việt Nam để chốt lời/lỗ.
-
Tại Việt Nam chưa triển khai hình thức giao nhận hàng hóa vật chất, vì vậy khi các nhà đầu tư giữ vị thế đến thời điểm hợp đồng đáo hạn sẽ được thanh toán bằng tiền mặt bằng với giá thanh toán cuối cùng. Điều này sẽ gây ra nhiều rủi ro bởi các nhà đầu tư không thể tự chủ trong xác định lãi/lỗ của tài khoản.
-
Nếu nhà đầu tư vẫn muốn tiếp tục nắm giữ vị thế để đầu cơ hoặc phòng ngừa rủi ro mà không bị tự động thanh toán, họ cần phải thực hiện “rolling over”, tức là đóng vị thế một hợp đồng tương lai sắp đáo hạn và đồng thời mở một vị thế tương tự trong hợp đồng mới có kỳ hạn xa hơn.
Bước 7: Rút lợi nhuận từ tài khoản hoặc tái đầu tư
-
Sau khi chốt lời, nhà đầu tư có thể rút tiền từ tài khoản giao dịch về tài khoản ngân hàng. Tiền lãi sẽ được cộng vào tài khoản giao dịch ngay trong ngày giao dịch hoặc muộn nhất là đến khi mở phiên giao dịch tiếp theo. Sau đó, nhà đầu tư có thể làm yêu cầu rút tiền về tài khoản ngân hàng thông qua hệ thống của công ty môi giới. Yêu cầu rút tiền về tài khoản ngân hàng sẽ được thực hiện trong khung giờ hành chính các ngày từ thứ 2 - thứ 6.
-
Trong trường hợp không rút tiền về ngân hàng, các nhà đầu tư có thể giữ tiền trong tài khoản giao dịch để tái đầu tư sau đó.
Các lưu ý quan trọng khi giao dịch hàng hóa phái sinh
-
Chọn công ty môi giới uy tín để đảm bảo an toàn vốn.
-
Quản lý vốn hợp lý, tránh sử dụng đòn bẩy quá cao.
-
Liên tục cập nhật tin tức thị trường để ra quyết định chính xác.
-
Thực hành giao dịch demo trước khi đầu tư tiền thật.
Kết luận
Giao dịch hàng hóa là kênh đầu tư hấp dẫn, giúp đa dạng hóa danh mục và phòng ngừa rủi ro biến động giá. Với sự phát triển của thị trường hàng hóa phái sinh tại Việt Nam, nhà đầu tư có thể tận dụng hợp đồng tương lai để tối ưu lợi nhuận. Tuy nhiên, để thành công, cần nắm vững kiến thức, quản lý vốn hiệu quả và cập nhật thông tin thị trường. Hãy lựa chọn đơn vị môi giới uy tín để tham gia giao dịch hàng hóa an toàn và hiệu quả.
Để mở tài khoản giao dịch và nhận thêm những tư vấn về thị trường hàng hóa, vui lòng liên hệ với HCT qua các phương thức dưới đây:
Công ty Cổ phần Giao dịch Hàng hóa Thành phố Hồ Chí Minh (HCT) - Thành viên xuất sắc thuộc Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam
-
Địa chỉ: Tầng 7, số 435 Hoàng Văn Thụ, Phường 4, Quận Tân Bình, TP.HCM.
-
Chi nhánh Hà Nội: Tầng 2 Tòa nhà PCC1, số 44 Triều Khúc, Phường Thanh Xuân Nam, Quận Thanh Xuân, Hà Nội.
-
Hotline: 1900.636.909
-
Website: https://hanghoaphaisinh247.vn/
