Hàng hóa phái sinh 247

Bán khống là một thuật ngữ khá quen thuộc trong lĩnh vực đầu tư tài chính, có nghĩa là bán ra tài sản bản thân không sở hữu. Nhưng với nhiều nhà đầu tư mới, khái niệm bán khống là gì trong đầu tư tài chính vẫn còn khá mơ hồ. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp câu hỏi bán khống là gì, các ví dụ về bán khống cũng như các đặc điểm và quy định về bán khống ở thị trường Việt Nam 

Khái niệm bán khống là gì? 

Bán khống (Short Selling) là một chiến lược giao dịch trong đó nhà đầu tư bán một tài sản mà họ không sở hữu, với kỳ vọng giá sẽ giảm trong tương lai. Khi giá giảm, họ sẽ mua lại tài sản với giá thấp hơn để thu lợi nhuận từ chênh lệch giá.

Bản chất của bán khống là “bán trước – mua sau”, trái ngược với giao dịch thông thường “mua thấp – bán cao”. Phương pháp này được áp dụng ở hầu hết các thị trường tài chính, từ chứng khoán, hàng hóa đến tiền ảo và ngoại hối.

Ví dụ về bán khống trong các thị trường 

Ví dụ về bán khống trong thị trường chứng khoán 

Hoạt động bán khống chứng khoán thường diễn ra với thị trường chứng khoán phái sinh, các nhà đầu tư sẽ “vay” cổ phiếu từ công ty môi giới để bán ra thị trường, sau đó mua lại với giá thấp hơn để trả lại phần cổ phiếu đã vay trước đó. 

Ví dụ: Một nhà đầu tư nhận thấy cổ phiếu của Apple (AAPL) đang bị định giá quá cao ở mức 236 USD/cổ phiếu và dự đoán giá sẽ giảm.

• Họ vay 1.000 cổ phiếu AAPL từ công ty môi giới và bán ra thị trường với tổng giá trị 236.000 USD.

• Một tháng sau, giá cổ phiếu AAPL giảm xuống 230 USD/cổ phiếu.

• Nhà đầu tư mua lại 1.000 cổ phiếu với giá 230.000 USD để hoàn trả cho công ty môi giới.

• Lợi nhuận từ bán khống = 236.000 USD - 230.000 USD = 6.000 USD (chưa tính phí vay và phí giao dịch).

Trường hợp rủi ro: Nếu giá cổ phiếu AAPL tăng lên 250 USD, nhà đầu tư phải mua lại với tổng giá 250.000 USD, chịu lỗ 14.000 USD.

Ví dụ về bán khống trong thị trường hàng hóa phái sinh

Ví dụ: Một nhà đầu tư dự đoán giá bạc sẽ bắt đầu đi xuống từ mức 33,4 USD/ounce.

• Họ thực hiện bán khống 1 lot (1 hợp đồng) bạc (mỗi lot tương đương 5.000 ounce).

• Sau đó, khi giá bạc giảm xuống mức 31,8 USD/ounce, nhà đầu tư cân nhắc lợi nhuận và quyết định thực hiện mua bù. 

• Lợi nhuận = (33,4 USD - 31,8 USD) × 5.000 ounce = 8.000 USD (chưa tính chi phí giao dịch).

Trường hợp rủi ro: Nếu giá bạc tăng lên 35 USD/ounce, nhà đầu tư phải mua lại hợp đồng với giá cao hơn, chịu lỗ 9.000 USD.

Lợi ích và rủi ro của bán khống 

Lợi ích của bán khống 

Bán khống là một công cụ quan trọng giúp nhà đầu tư tối ưu hóa lợi nhuận và phòng ngừa rủi ro trên các thị trường tài chính, đặc biệt là chứng khoán và hàng hóa phái sinh.

Kiếm lợi nhuận ngay cả khi thị trường giảm:

• Bán khống cho phép nhà đầu tư kiếm lợi nhuận ngay cả khi giá hàng hóa giảm, thay vì chỉ chờ giá tăng để có lãi.

• Đây là một chiến lược quan trọng trong thời điểm thị trường suy giảm hoặc biến động mạnh.

Công cụ phòng ngừa rủi ro:

• Các doanh nghiệp và nhà sản xuất có thể sử dụng bán khống hợp đồng tương lai để bảo vệ lợi nhuận trước biến động giá cả.

• Ví dụ: Một doanh nghiệp xuất khẩu cao su có thể bán khống hợp đồng cao su để tránh rủi ro giá giảm.

Tăng tính thanh khoản cho thị trường:

• Bán khống giúp cân bằng cung cầu, giảm tình trạng thao túng giá và giúp thị trường phản ánh đúng giá trị thực.

• Các nhà đầu tư tổ chức cũng sử dụng bán khống để tạo thêm thanh khoản.

Hạn chế rủi ro bong bóng giá:

• Bán khống giúp điều chỉnh thị trường, tránh tình trạng bong bóng giá do tâm lý đầu cơ quá mức.

• Khi giá bị đẩy lên quá cao so với giá trị thực, hoạt động bán khống giúp giá trở lại mức hợp lý hơn.

Đòn bẩy tài chính – Mở vị thế với vốn nhỏ:

• Trong thị trường phái sinh, nhà đầu tư có thể dùng đòn bẩy để mở vị thế lớn hơn so với số vốn thực có.

• Điều này giúp tối ưu hóa vốn đầu tư và gia tăng lợi nhuận.

Các rủi ro của bán khống 

Dù mang lại nhiều lợi ích, bán khống cũng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, đặc biệt là với những nhà đầu tư mới, chưa có nhiều kinh nghiệm. 

Rủi ro giá tăng ngược dự đoán:

• Nếu giá tăng thay vì giảm, nhà đầu tư phải mua lại hợp đồng với giá cao hơn, dẫn đến lỗ không giới hạn (đặc biệt trong chứng khoán cơ sở).

• Ví dụ: Nếu nhà đầu tư bán khống cổ phiếu ở mức 50 USD/cổ phiếu, nhưng giá tăng lên 70 USD, họ phải mua lại với giá cao hơn và chịu lỗ.

Rủi ro từ đòn bẩy tài chính:

• Đòn bẩy giúp khuếch đại lợi nhuận nhưng cũng làm tăng mức độ rủi ro.

• Chỉ một biến động nhỏ có thể khiến tài khoản bị "cháy" nếu không quản lý vốn tốt.

Rủi ro từ biến động thị trường và tin tức:

• Thị trường có thể thay đổi nhanh chóng do tin tức kinh tế, chính trị, chính sách tiền tệ…

• Ví dụ: Nếu một báo cáo về sản lượng đậu tương thấp hơn dự báo, giá có thể tăng đột biến, khiến người bán khống chịu lỗ.

Chi phí giao dịch và lãi suất vay:

• Nếu bán khống cổ phiếu, nhà đầu tư có thể phải trả lãi suất vay chứng khoán, làm giảm lợi nhuận.

• Với hợp đồng tương lai hàng hóa, nhà đầu tư cần trả phí giao dịch, ký quỹ và có thể bị gọi ký quỹ nếu giá đi ngược dự đoán.

Nguy cơ bị cấm bán khống trong thời gian nhất định:

• Một số thị trường (đặc biệt là chứng khoán) có thể tạm cấm bán khống khi thị trường giảm mạnh để tránh hoảng loạn.

• Ví dụ: Trong các cuộc khủng hoảng tài chính, cơ quan quản lý có thể đưa ra lệnh hạn chế hoặc cấm bán khống cổ phiếu.

Mối quan hệ giữa bán khống và mua bù thiếu 

Bán khống (short selling) và mua bù thiếu (short covering) có mối liên hệ chặt chẽ, là hai quá trình tiếp nối nhau trong một giao dịch bán khống. Cụ thể:

• Bán khống khởi tạo vị thế: Nhà đầu tư bán một tài sản (hợp đồng phái sinh, cổ phiếu…) khi chưa sở hữu, kỳ vọng giá giảm để mua lại rẻ hơn và thu lợi nhuận.

• Mua bù thiếu để đóng vị thế: Khi giá đã giảm như kỳ vọng hoặc để cắt lỗ khi giá tăng, nhà đầu tư thực hiện mua lại tài sản để đóng lệnh bán khống.

Việc bán khống và mua bù thiếu ồ ạt có thể gây biến động lớn thị trường, đặc biệt là khi nhà đầu tư đồng loạt mua bù để thoát vị thế khi được giá.

Các tác động của bán khống lên thị trường

• Tạo áp lực giảm giá: Khi nhiều nhà đầu tư bán khống hợp đồng hàng hóa (như dầu thô, ngô, đậu tương), áp lực bán tăng có thể khiến giá giảm nhanh hơn.

• Phản ánh kỳ vọng thị trường: Nếu thị trường kỳ vọng giá hàng hóa sẽ giảm (do nguồn cung dồi dào, nhu cầu yếu), bán khống giúp thể hiện xu hướng đó sớm hơn.

• Tăng tính thanh khoản: Khi có nhiều người tham gia bán khống, thị trường sẽ có nhiều lệnh giao dịch hơn, giúp giá phản ánh chính xác hơn cung cầu thực tế.

• Có thể gây bán tháo: Nếu có tin tức tiêu cực hoặc yếu tố bất ngờ, nhà đầu tư bán khống hàng loạt có thể khiến giá giảm mạnh trong thời gian ngắn.

Các ảnh hưởng của mua bù thiếu (mua bù vị thế) lên thị trường

• Tạo áp lực tăng giá: Khi nhà đầu tư đã bán khống muốn đóng lệnh, họ phải mua lại hợp đồng => tăng lực mua và có thể khiến giá phục hồi.

• Tạo biến động lớn trong ngắn hạn: Nếu giá đã giảm sâu và nhiều nhà đầu tư muốn chốt lời cùng lúc, việc mua bù vị thế có thể đẩy giá tăng đột biến.

• Gây ra tình trạng "Short Squeeze": Nếu giá tăng nhanh và những người bán khống bị lỗ lớn, họ có thể bị buộc phải mua lại với giá cao, càng làm giá tăng mạnh hơn.

Bán khống có hợp pháp tại Việt Nam không?

Tại Việt Nam, bán khống cổ phiếu trên thị trường chứng khoán cơ sở hiện không được phép theo quy định của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN). Tuy nhiên, trên thị trường chứng khoán phái sinh và hàng hóa phái sinh, bán khống được cho phép thông qua các công cụ hợp đồng tương lai.

Bán khống trên thị trường chứng khoán cơ sở 

• Theo quy định của Luật Chứng khoán Việt Nam, nhà đầu tư không thể vay mượn cổ phiếu để bán khống, do đó không thể thực hiện giao dịch bán khống cổ phiếu giống như ở Mỹ hay châu Âu.

• Tuy nhiên, một số quỹ đầu tư và tổ chức tài chính có thể áp dụng giao dịch ký quỹ (margin trading) để thực hiện các chiến lược tương tự, nhưng không hoàn toàn là bán khống.

Bán khống trên thị trường chứng khoán phái sinh

• Nhà đầu tư có thể thực hiện bán khống hợp đồng tương lai của VN30-Index (niêm yết trên sàn HNX) mà không cần sở hữu tài sản gốc.

• Đây là hình thức bán khống hợp pháp vì giao dịch được thực hiện thông qua hợp đồng phái sinh chứ không phải vay mượn tài sản thật.

• Ví dụ: Nếu nhà đầu tư dự đoán chỉ số hợp đồng tương lai VN30F1M giảm từ 1.375 điểm xuống 1.350 điểm, họ có thể mở vị thế bán hợp đồng tương lai VN30. Khi chỉ số giảm đúng dự đoán, nhà đầu tư mua lại hợp đồng với giá thấp hơn và chốt lợi nhuận.

Bán khống trên thị trường hàng hóa phái sinh

• Hoạt động bán khống trên thị trường hàng hóa phái sinh tại Việt Nam là hoàn toàn hợp pháp, có khung pháp lý quy định chung bởi Bộ Công thương. 

• Nhà đầu tư có thể dễ dàng mở vị thế bán hợp đồng tương lai các sản phẩm như bạc, đồng, lúa mì, cà phê,... thông qua nền tảng giao dịch hàng hóa CQG mà không cần phải sở hữu sẵn các hợp đồng hàng hóa này trong tài khoản. 

• Bán khống trên thị trường hàng hóa phái sinh tại Việt Nam mang lại nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư, đặc biệt là khả năng thanh khoản cao hơn nhiều so với thị trường chứng khoán phái sinh, bởi đặc điểm thị trường liên thông với các Sở Giao dịch Hàng hóa quốc tế như ICE, CME, TOCOM, COMEX được giao dịch bởi các nhà đầu tư trên toàn thế giới. 

• Ngoài ra, việc bán khống trên thị trường hàng hóa phái sinh còn có vai trò phòng ngừa rủi ro, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp. Ví dụ: Một doanh nghiệp nhập khẩu đậu tương có thể bán khống hợp đồng tương lai đậu tương để khóa giá mua trong tương lai.

Kết luận 

Bán khống là công cụ quan trọng giúp nhà đầu tư kiếm lợi nhuận khi giá giảm và phòng ngừa rủi ro. Tại Việt Nam, bán khống không được áp dụng trên chứng khoán cơ sở nhưng hợp pháp trên thị trường phái sinh, bao gồm chứng khoán và hàng hóa. Với tính thanh khoản cao, đòn bẩy hấp dẫn và không mất phí vay tài sản, bán khống trên thị trường phái sinh mang lại nhiều cơ hội nhưng cũng đi kèm rủi ro, đòi hỏi chiến lược giao dịch và quản lý vốn chặt chẽ.

Để mở tài khoản giao dịch và nhận thêm những tư vấn về thị trường hàng hóa, vui lòng liên hệ với HCT qua các phương thức dưới đây:

Công ty Cổ phần Giao dịch Hàng hóa Thành phố Hồ Chí Minh (HCT) - Thành viên xuất sắc thuộc Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam 

• Địa chỉ: Tầng 7, số 435 Hoàng Văn Thụ, Phường 4, Quận Tân Bình, TP.HCM.

• Chi nhánh Hà Nội: Tầng 2 Tòa nhà PCC1, số 44 Triều Khúc, Phường Thanh Xuân Nam, Quận Thanh Xuân, Hà Nội.

• Hotline: 1900.636.909

• Website: https://hanghoaphaisinh247.vn/ 

• Fanpage: https://www.facebook.com/giaodichhanghoavietnam01